Office Winhov en Van Hoogevest Architecten transformeerden op Willemsoord twee historische werfgebouwen tot nieuw stadhuis voor Den Helder, dat hiermee haar nautische geschiedenis omarmt.
TEKST Eva Vroom
FOTOGRAFIE Max Hart Nibbrig
Het nieuwe Huis van de Stad staat op Willemsoord, de voormalige marinewerf die een bijzonder ensemble vormt in Den Helder. Met de verhuizing naar twee historische werfgebouwen verbindt de gemeente zich met haar nautische cultuur en geschiedenis.
Office Winhov en Van Hoogevest Architecten renoveerden en transformeerden twee totaal verschillende panden met een totaal oppervlak van 6800 vierkante meter. Jan Peter Wingender, partner bij Office Winhov: “Wij kregen deze opdracht via een Europese aanbesteding met een scherp geformuleerde aanvraag. De gemeente zat verspreid op verschillende locaties in Den Helder, en was op zoek naar nieuwe huisvesting.” Het idee om hiervoor op Willemsoord te kijken, kwam van Edzo Bindels van bureau West 8, die supervisor stedenbouwkunde is voor Den Helder. Wingender: “Op Willemsoord heb je de verbinding met de nautische traditie en de marine, het gemeentebestuur ging akkoord. Op de werf stonden twee gebouwen leeg, daar moest programma in.”
Karakter
Gebouw nummer 66 is een Rijksmonumentale mastenloods uit 1826, die sinds 1995 niet meer gebruikt werd. Het pand is opgetrokken in een sobere neoclassicistische stijl en vormt de verbinding tussen de zuidelijke kade en de centrale ruimte van de werf. Gebouw nummer 72 dateert uit 1949 en bestaat uit een drie-laags betonnen casco dat midden op de werf staat. Wingender: “Het is een gebouw waar ze dekzeilen maakten, een soort nautisch naaiatelier. Omdat Willemsoord van oudsher een werf was met losse gebouwen, hebben we de twee panden niet met elkaar verbonden. De medewerkers lopen tussen de gebouwen heen en weer, dit draagt ook bij aan de zichtbaarheid van de gemeente.”
De publieksfuncties van de gemeente zijn ondergebracht in de mastenloods, gebouw 66. “Hier vind je burgerzaken, de balies en de zalen. Nummer 72 is het werkgebouw voor het bestuur en de ambtelijke organisaties. Dat het college van B&W er zetelt zorgt voor korte lijnen. De gebouwen hebben elk een totaal ander karakter.”
Vide
Beide gebouwen zijn bij de herontwikkeling verduurzaamd. Het dak van gebouw 72, de voormalige zeilmakerij, is bedekt met zonnepanelen waardoor het een energieneutraal gebouw is geworden. Wingender: “We hebben in het beeldbepalende betoncasco nieuwe gevelpanelen aangebracht; de grote metalen kozijnen in een menie-kleur spelen een spel met de werf. Er zat totaal geen installatie in het gebouw, dus hebben we de vloer verhoogd en alles daaronder weggewerkt.” Om meer licht binnen te brengen, is er een vide in het midden van het gebouw gezaagd over alle drie verdiepingen. Rond de vide bevindt zich een ring met gemeenschappelijke voorzieningen en overlegruimtes. Langs de gevels liggen circa 250 flexibele werkplekken met uitzicht over de werf. De indeling van het gebouw biedt veel flexibiliteit, passend bij een ambtelijke organisatie die snel kan veranderen. “De vide zorgt ervoor dat mensen elkaar zien in het gebouw. De gemeentesecretaris gaat elke week midden in de vide staan om een update aan de werkorganisatie te geven.”
Passend bij het ‘no nonsense’ werkgebouw is voor het interieur gekozen voor robuuste materialen en een neutraal kleurenpalet. Een lariks wandafwerking met een lattenpatroon zorgt voor warmte en een prettige akoestiek. “We vonden het belangrijk om de betonconstructie in het zicht te houden, we hebben de interieurafwerking dienend gemaakt. Het beton van het gebouw hebben we gecombineerd met staal en hout voor het interieur, zoals je dat ook ziet bij een schip. De ronde openingen in de deuren van het gebouw verwijzen naar de vorm van patrijspoorten. De terrazzo tegelvloer past mooi in het geheel. Bij de facilitaire voorzieningen zoals de coffee corners hebben we wat meer vrijheid genomen qua kleur.” Op de verdiepingen ligt tegeltapijt. In aanvulling op de standaardverlichting bij de werkplekken is met Beers Nielsen de verlichting voor bijzondere plekken gekozen.
Kapconstructie
Ook aan gebouw 66 moest veel gebeuren om het geschikt te maken voor de gemeente. De grote mastenloods was moeilijk te verkameren, aldus Wingender: “Behalve vier parallelle beuken en een paar raampjes in de gevel zat er vrijwel niets in. Maar het had wel een fantastische houten kapconstructie, met op de balken een complete geschiedenis. De historische draagconstructie van geschoorde standvinken bepaalt nog steeds het aanzicht. Samen met Van Hoogevest Architecten hebben we ramen in de buitengevel toegevoegd en op enkele plaatsen daklichten.” Deze daklichten accentueren de monumentale houtconstructie, waarop je nog de namen kunt zien van Wervianen die hier ooit werkten. De gevelschil is niet geïsoleerd, omdat de houten constructie tegen de gevel aanstond. “Het gebouw wordt nu verwarmd door vloerverwarming in combinatie met convectoren langs de gevelwanden, aangesloten op WKO. Het dak heeft een nieuw dakbeschot gekregen, om het luchtdicht te maken en ter verbetering van de akoestiek”. De bijzondere kapconstructie bepaalt het karakter van de binnenstraat waarlangs de publieksbalies, het vergadercentrum, het werkcafé en de raadzaal en trouwzaal zijn geplaatst.
Vertrouwen
Voor het interieur van het gebouw lieten de architecten zich inspireren door het monument. Wingender: “In een hoek van het gebouw stond een soort houten opzichtershuisje. Hiervan hebben we het gehele nieuwe binnenwandsysteem afgeleid, met hout en veel reliëf. In de wanden zitten alle installaties en akoestische voorzieningen weggewerkt.” De houten constructie staat altijd vrij, de nieuwe wanden zorgen voor een rustige achtergrond voor de beeldbepalende constructie. De algemene ruimtes kregen een groengrijze kleur; voor de Raadzaal is een uitgesproken blauw gekozen en voor de trouwzaal aubergine. Wingender: “Een gemeentehuis geeft decorum aan overheid en politiek bestuur. Dus het monumentale aspect van de Raadzaal was heel belangrijk. Ook een trouwzaal is een belangrijke plek, die mensen zich blijven herinneren. Als je zo’n ruimte mooi vorm geeft, versterk je daarmee het vertrouwen in de overheid.”
De zorg die aan het interieur is besteed, blijkt ook uit de mooie luchters in de zalen en de maatwerk vloerkleden. “Die zijn gemaakt door Edith van Berkel, die er nautische gegevens in heeft verwerkt.” De bewegwijzering is uitgevoerd in messing en heeft een lettertype dat door grafisch vormgever Janno Hahn speciaal voor het gemeentehuis is ontworpen. “Dit gebouw is echt ‘ruwe bolster, blanke pit’. Hulde aan de gemeente, die zich realiseerde dat ze iets heel moois in handen had en er ook echt voor is gegaan. De marinewerf was vroeger een afgesloten terrein. Nu het gemeentehuis zich hier bevindt, raken Willemsoord en de stad meer met elkaar verbonden en wordt de werf onderdeel van een soort collectief geheugen.”
Legenda:
Opdrachtgever Ontwikkelingsmaatschappij Zeestad, in opdracht van de gemeente Den Helder
Ontwerpcombinatie Office Winhov en Van Hoogevest Architecten
Ontwerpteam Office Winhov Jan Peter Wingender, Anna Tabellini, Niek de Rond, Charles Hueber, Leon Kentrop, Anna Janssen, Martijn van Wijk
Ontwerpteam Van Hoogevest Architecten Jacqueline van Dam, Maarten Bakker, Ronald Veltman, Henk van Rossum
Maatwerkmeubilair Issos
Losse meubelen Interior Works
Wandbekleding Vescom
Houten wandbekleding gebouw 66 Friso Bouwgroep
Wanden gebouw 72 Lambri Woodpanels
Advies verlichting Beers Nielsen
Maatwerkverlichting Beers Nielsen i.s.m Lens metaalbewerking
Betonvloer gebouw 66 West-Frieland Vloeren
Terrazzo gebouw 72 Agglotech
Karpetontwerp Edith van Berkel
Akoestische plafonds Rockfon
Klimaatplafonds Verwol
Signing en wayfinding Janno Hahn
Installaties Pranger Rosier Installaties, Unica
Vloerdozen HPL Systems
Constructeur ABT
Installaties W4Y adviseurs
Bouwfysica Cauberg Huygen
Restauratie Jurriëns Noord
Aannemer/interieurbouwer Friso Bouwgroep
BVO gebouw 66 3.486 m2
BVO gebouw 72 3.442 m2